داروهای شیمی درمانی:

مکانیسم: داروهای شیمی درمانی به علت تخریب سلول های سالم بدن سبب عوارض متعددی می شوند که یکی از عوارض شایع آن ها ایجاد زخم های دهانی است. مصرف موضعی ویتامین های A و E سبب ترمیم سلول های آسیب دیده و بهبود سریع زخم های دهانی ناشی از شیمی درمانی می شود. اما مصرف خوراکی ویتامین های A و E در افراد تحت شیمی درمانی، به جز در مورد سیکلوفسفامید، نه تنها سودمند نبوده، بلکه کاهش کارایی داروهای شیمی درمانی را در پی دارد.

توصیه: در افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، مصرف موضعی ویتامین های A و E، دوبار در روز، سبب تسریع بهبود زخم های دهانی می شود و هیچ گونه عارضه جانبی ندارد، اما از مصرف خوراکی ویتامین های فوق در طول دوره شیمی درمانی باید اجتناب شود. تنها استثنا در این مورد داروی سیکلوفسفامید است.

کلسترامین:

مکانیسم: ترکیبات تجزیه کننده اسیدهای صفراوی مثل کلسترامین، سبب کاهش هضم و جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی از جمله ویتامین A می شوند.

توصیه: در طول دوره مصرف کلسترامین، تامین مواد معدنی و ویتامین های محلول در چربی توسط مصرف مداوم مولتی ویتامین مینرال با دوز بالا توصیه می شود.

کلشی سین:

مکانیسم: کلشی سین سبب کاهش جذب ویتامین A در فرم بتاکاروتن می شود.

توصیه:  در افراد تحت درمان با کلشی سین تأمین ویتامین A از طریق مصرف مولتی ویتامین یا منابع دیگر توصیه می شود.

کلستیپول:

مکانیسم: کلستیپول جذب چربی ها و ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A ،D ، E ،K و اسیدفولیک را کاهش می دهد.

توصیه: مصرف ویتامین A و سایر ویتامین های محلول در چربی، ترجیحاً از طریق مولتی ویتامین مینرال، در افراد تحت درمان با کلستیپول سودمند خواهد بود.

کورتون ها:

مکانیسم: مصرف کورتون ها سبب کاهش ویتامین A در خون و بافت های بدن می شود.

توصیه: در افراد تحت درمان با کورتون ها، مصرف بیشتر ویتامین A توصیه می شود. مقدار ویتامین A مورد نیاز بدن در افراد عادی روزانه ۲۵ هزار واحد می باشد. این دوز در مردان و همچنین زنان یائسه بی ضرر است اما در زنان باردار مصرف ویتامین A باید به روزانه کمتر از ۱۰ هزار واحد محدود شود. درمورد افرادی که به ویتامین A نیاز بیشتری دارند، مانند افراد تحت درمان با کورتون ها، دوز روزانه ۱۰۰ هزار واحد توصیه می شود.

سیکلوفسفامید:

مکانیسم: اگرچه از لحاظ تئوری مصرف ویتامین های آنتی اکسیدان مثل ویتامین های A ، C و E ممکن است از طریق مهار فعالسازی سیکلوفسفامید، سبب کاهش کارایی دارو شود، اما نظریه فوق نه تنها تاکنون از طریق مطالعات بالینی تایید نشده، بلکه مشخص شده است که میزان زنده ماندن بیمارانی که ویتامین های A ،C و E را به طور دائم با سیکلوفسفامید مصرف می کنند، بیشتر است.

توصیه: مصرف ویتامین های A، C و E در بیماران تحت درمان با سیکلوفسفامید توصیه می شود.

فلوئورواوراسیل – 5 (5-FU):

مکانیسم: ویتامین A در فرم رتینول سبب افزایش فعالیت ضد تومور فلوئورواوراسیل – 5 می شود، اما در فرم بتاکاروتن کاهش فعالیت فلوئورواوراسیل – 5 را در پی دارد.

توصیه: در افراد تحت درمان با داروی فلوئورواوراسیل – 5، به جز زنانی که احتمال حاملگی در مورد آن ها وجود دارد، مصرف مواد غذایی غنی از رتینول به خصوص روغن کبد ماهی توصیه می شود، اما این افراد باید از مصرف مکمل های ویتامین A در فرم بتاکاروتن پرهیز نمایند.

استاتین ها به خصوص لواستاتین و پراواستاتین:

مکانیسم: مصرف استاتین ها سبب افزایش سطح سرمی ویتامین A می شود.

توصیه: افراد تحت درمان طولانی مدت با استاتین ها، برای جلوگیری از بروز مسمومیت با ویتامین A، قبل از مصرف هرگونه مکمل ویتامین A باید با پزشک مشورت نمایند. همچنین این افراد باید از مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین A از قبیل هویج، کلم پیچ، اسفناج، جگر و زرده تخم مرغ پرهیز نمایند.

متوترکسات:

مکانیسم: مصرف ویتامین A موجب افزایش فعالیت ضد تومور متوترکسات می شود.

توصیه: مصرف مکمل های ویتامین A در افراد تحت شیمی درمانی سرطان با داروی متوترکسات، پس از مشورت با پزشک توصیه می شود.

پارافین خوراکی (Mineral Oil):

مکانیسم: پارافین خوراکی به عنوان حلال چربی ها، جذب ویتامین های محلول در چربی (A ،D ،K ،E) و سایر مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر و پتاسیم را کاهش می دهد.

توصیه: برای جلوگیری از فقر ریزمغذی ها در بدن، بهتر است مصرف پارافین خوراکی به کمتر از یک هفته محدود شود، اما در افرادی که به هر دلیلی از پارافین خوراکی برای مدت طولانی استفاده می کنند، مصرف پارافین خوراکی با شکم خالی و مصرف مولتی ویتامین مینرال با فاصله ۲ ساعته از پارافین خوراکی توصیه می شود.

نئومایسین:

مکانیسم: نئومایسین در مصرف خوراکی و تزریقی سبب کاهش جذب ویتامین A در بدن می شود، اما در مصرف موضعی این اثر را ندارد.

توصیه: در افرادی که نئومایسین خوراکی را برای مدت مدت بیشتر از ۲-۳ روز مصرف می کنند، استفاده از مکمل های ویتامین A به میزان ۲۵هزار واحد در روز سودمند خواهد بود.

داروهای ضدبارداری خوراکی:

مکانیسم: مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی سبب افزایش سطح سرمی ویتامین A می شود که احتمالاً ناشی از استروژن موجود در داروهای ضد بارداری خوراکی است، اما اینکه تداخل فوق و افزایش سطح سرمی ویتامین A ناشی از مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی دارای اهمیت بالینی می باشد یا خیر، هنوز مشخص نشده است.

آکوتان(رتینوئیک اسید):

مکانیسم: مصرف توام آکوتان با مکمل ها و غذاهای غنی از ویتامین A، سبب افزایش فراهمی زیستی آکوتان شده و احتمال بروز مسمومیت با آکوتان را افزایش می دهد.

توصیه: با توجه به عوارض شدید و خطرناک آکوتان، افراد تحت درمان با این دارو باید از مصرف همزمان مکمل ها و سایر ترکیبات حاوی ویتامین A اجتناب نمایند.

تتراسایکلین ها:

مکانیسم: یکی از عوارض مصرف طولانی مدت یا دوزهای بالای تتراسایکلین ها، ایجاد سردرد های شدید در نتیجه افزایش فشار عروق مغزی است. براساس تحقیقات انجام گرفته، احتمال بروز سردرد های شدید در مصرف توام تتراسایکلین ها با دوز های بالای ویتامین A افزایش می یابد.

توصیه: هرچند تتراسایکلین ها و ویتامین A در بعضی بیماری ها مثل آکنه ولگاریس تواما تجویز می شوند، اما به دلیل بروز سردرد های شدید و عوارض مغزی، تا حد امکان باید از مصرف توام تتراسایکلین ها با ویتامین A اجتناب شود.

 

تداخلات دارو و ویتامین د

• کلسیم بلاکرها (آملودیپین، نیفدیپین، وراپامیل و دیلتیازم):

مکانیسم: مصرف ویتامین D سبب کاهش اثر بخشی کلسیم بلاکرها بخصوص وراپامیل می شود؛ زیرا ویتامین D جذب کلسیم را در بدن افزایش داده و با اثرات کلسیم بلاکرها رقابت می کند.

توصیه: افرادی که تحت درمان با کلسیم بلاکرها بخصوص وراپامیل هستند، باید از مصرف مکمل های ویتامین D خودداری کنند.

• کلسترامین:

مکانیسم: ترکیبات تجزیه کننده اسید های صفراوی مثل کلسترامین سبب کاهش هضم و جذب چربی ها، ویتامین های محلول در چربی و سایر ریزمغذی ها می شوند.

توصیه: در افراد مصرف کننده کلسترامین، مصرف مولتی ویتامین مینرال با دوز بالا و با فاصله از کلسترامین توصیه می شود.

• سایمتیدین:

مکانیسم: سایمتیدین توانایی کبد را در هیدروکسیلاسیون و فعال سازی ویتامین D کاهش می دهد.

توصیه: تست های آزمایشگاهی قادرند سطح سرمی فرم ویتامین D یعنی ۱و۲۵ دی هیدروکسی کوله کلسی فرول را تعیین نمایند و در صورت کاهش آن، تجویز فرم فعال ویتامین D (کلسی تریول) باید صورت گیرد.

• کلستیپول:

مکانیسم: مصرف کلستیپول جذب ویتامین های A، D، E، K و اسید فولیک را کاهش می دهد.

توصیه: در افراد تحت درمان با کلستیپول، مصرف مکمل های ویتامین D به میزان ۴۰۰ واحد در روز توصیه می شود.

• کورتون ها:

مکانیسم: کورتون ها توانایی بدن را در فعال سازی ویتامین D کاهش داده و سبب کاهش ویتامین D و در نتیجه کاهش کلسیم بدن می شوند که می تواند به پوکی استخوان منجر شود.

توصیه: در افرادی که برای مدت زمان بیشتر از ۲ هفته از کورتون ها استفاده می کنند، مصرف روزانه ۱۰۰۰-۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم و ۵۰۰ واحد ویتامین D توصیه می شود. به علاوه در این افراد انجام آزمایش برای تعیین سطح ۱و۲۵ دی هیدروکسی کوله کلسی فرول توصیه می شود و اگر کمبود این ماده مشاهده شد، باید فرم فعال ویتامین D یعنی کلسی تریول تجویز شود.

• هپارین:

مکانیسم: مصرف طولانی مدت هپارین سبب کاهش تراکم استخوان ها بویژه استخوان های ستون فقرات، لگن و پاها می شود؛ زیرا هپارین توانایی کلیه ها را در فعال سازی ویتامین D کاهش می دهد و کاهش ویتامین D فعال وکلسیم بدن را در پی دارد.

توصیه: در افرادی که برای مدت طولانی از داروی هپارین استفاده می کنند، مصرف مکمل های ویتامین D و کلسیم توصیه می شود. همچنین در این افراد کنترل سطح ۱و۲۵ دی هیدروکسی کوله کلسی فرول از طریق انجام آزمایش توصیه می شود ودر صورت کاهش آن، تجویز کلسی تریول (ویتامین D فعال) باید انجام شود.

• ایزونیازید:

مکانیسم: مصرف داروهای ضد سل مثل ایزونیازید سبب کاهش ویتامین D بدن می شود. علاوه بر آن در خود بیماری سل هم، ویتامین D بدن کاهش می یابد.

توصیه: در بیماران تحت درمان با داروهای ضد سل، مصرف ویتامین D به میزان روزانه ۲۰۰-۴۰۰ واحد و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب توصیه می شود. اگرچه مصرف فراوان ویتامین D مضر می باشد، اما مصرف دوز های کمتر از ۱۰۰۰ واحد در روز معمولا بی ضرر است.

• پارافین خوراکی (Mineral oil )

مکانیسم: پارافین خوراکی به عنوان حلال چربی ها، سبب کاهش جذب ویتامینD و بسیاری از ریز مغذی های دیگر مثل ویتامین های A، E، K، فسفر، کلسیم، پتاسیم و بتاکاروتن شده و مصرف طولانی مدت آن باعث فقر این ریزمغذی ها در بدن می شود.

توصیه: بهتر است مصرف پارافین خوراکی به کمتر از یک هفته محدود شود، اما در صورت مصرف طولانی مدت بهتر است با معده خالی مصرف و مولتی ویتامین ها، مینرال وسایر مکمل ها با فاصلة ۲ ساعته از پارافین خوراکی مصرف شوند.

• داروهای ضدتشنج بخصوص فنوباربیتال وفنی توئین:

مکانیسم: مصرف داروهای ضد تشنج بخصوص فنوباربیتال و فنی توئین فراهمی زیستی ویتامین D را در بدن کاهش می دهد و مصرف طولانی مدت آن ها، بویژه در افرادی که به اندازه کافی در معرض نور آفتاب نیستند، سبب کمبود ویتامین D وعوارضی مثل پوکی و نرمی استخوان می شود.

توصیه: مصرف روزانه ۴۰۰-۱۵۰۰ واحد از ویتامین D به همراه قرار گرفتن به میزان کافی در معرض نور آفتاب از بروز عوارض استخوانی ناشی از مصرف دراز مدت داروهای ضد تشنج جلوگیری می کند.

• دیورتیک های تیازیدی (هیدروکلرتیازید و کلرتالیدون)

مکانیسم: دیورتیک های تیازیدی سبب کاهش دفع کلسیم از بدن می شوند و روی متابولیسم ویتامین D نیز اثر دارند.

توصیه: در بیمارانی که از دیورتیک های تیازیدی استفاده می کنند مصرف مکمل های ویتامین D معمولا ضرورتی ندارد و باید حتما با تجویز پزشک باشد.

• وارفارین:

مکانیسم: ویتامین D سب افزایش شدید فعالیت داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین می شود وخطر بروز خونریزی های شدید را افزایش می دهد.

توصیه: در افراد تحت درمان با وارفارین، مصرف ویتامین D در مقادیر بیشتر از ۴۰۰ واحد در روز ممنوع است؛ زیرا سبب افزایش شدید فعالیت وارفارین می شود.

 

علائم مسمومیت با ویتامین د:

گاهی اوقات، مسمومیت با ویتامین D با هیچ نشانه ای همراه نیست. با این وجود، در موارد متوسط برخی از شرایط زیر پدیدار می شوند:

• هایپرکلسمی
• حالت تهوع و استفراغ
• یبوست
• اضطراب
• ضعف
• تغییر در هشیاری
• پرفشاری خون
• نارسایی کلیوی
• از دست دادن شنوایی

اقدامات لازم برای رفع مسمومیت با ویتامین D

ابتدا، شما باید مشاوره پزشکی داشته باشید. پزشک آزمایش های لازم را برای تعیین سطوح ویتامین D در خون تجویز خواهد کرد. پیش از معاینه پزشک نباید به آزمایشگاه مراجعه کنید.

اگر سطوح ویتامین D به طور غیر طبیعی بالا است، مصرف مکمل ویتامین D را کنار بگذارید. اگرچه، حتی زمانی که میزان مصرف روزانه تا 10,000 واحد بین المللی نیز باشد، خطر مسمومیت کم است. با این وجود، بهتر است میزان مصرف را کمتر از 4,000 واحد بین المللی حفظ کنید. در مورد کودکان و سالمندان، میزان مصرف 700 واحد بین المللی در روز کفایت می کند.

شما باید از میزان مصرف ویتامین D خود در روز آگاه باشید. اگر به میزان کافی در معرض نور خورشید قرار می گیرید، نیازی به مصرف مکمل نیست. به طور کلی، مصرف مکمل برای افراد ساکن در مناطقی با میزان مواجهه کم با نور خورشید مفید است.

میزان دریافت ویتامین D از رژیم غذایی را ارزیابی کنید. ماهی، لوبیاها، شیر غنی شده، یا آب پرتقال در هر وعده می توانند بین 600 تا 1,000 واحد بین المللی از این ویتامین را تامین کنند. در کنار قرار گرفتن در معرض نور خورشید، این برای تامین ویتامین D مورد نیاز بدن کفایت می کند.

همچنین، کاهش مصرف مکمل ها یا مواد غذایی سرشار از کلسیم ضروری است. در همین حال، میزان مصرف محصولات حاوی سدیم و همچنین مایعات را افزایش دهید.

باید به این نکته اشاره داشت که ماه ها یا حتی سال ها ممکن است طول بکشد تا میزان بیش از حد ویتامین D خود را نشان دهد، از این رو شرایطی دشوار برای تشخیص محسوب می شود. از این رو، آشنایی با نشانه های این شرایط و تمییز دادن آن از بیماری های دیگر اهمیت دارد.

مصرف بیش از حد ویتامین A

هنگامی‌که مقدار ویتامین Aدر بدن شخصی زیاد شود، بیماری بیش ویتامینی Aبروز می‌کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرد مبتلا از مکمل ویتامین Aاستفاده می‌کند یا به مدت طولانی برای رفع کک و مک انواع کرم ها را به کار می‌برد. علائم این بیماری شامل مشکلات بینایی، تغییرات پوستی و دردهای استخوانی است. موارد مزمن بیش ویتامینی Aممکن است منجر به آسیب کبدی، یا فشار مغزی شود.

بیش ویتامینی A چیست؟

هنگامی‌که مقدار ویتامین Aدر بدن زیاد شود، بیش ویتامینی A Hypervitaminosis A رخ می‌دهد. این نوع بیماری تحت عنوان مسمومیت غذایی ویتامین A نیز شناخته می‌شود. حالت عادی این بیماری زمانی رخ می‌دهد که شخص در طول چند ساعت، مقدار زیادی ویتامین مصرف کند و در نتیجه، این بیماری در مدت زمانی طولانی و به آرامی‌در بدن به صورت مزمن ظاهر می‌شود.

بیش ویتامینی Aعلائم متعددی دارد که با توجه به حاد و شدید بودن بیماری متفاوت هستند. هر دو حالت مزمن و حاد این بیماری موجب بروز سردرد و بثورات جلدی و خارش می‌شود. در حالت حاد بیماری شخص ممکن است با علائمی‌چون حالت تهوع، خواب آلودگی، استفراغ، زود رنجی، دردهای شکمی‌یا احساس فشار در سر مواجه شود. علائم بیماری در حالت مزمن شامل زخم دهانی، تورم و درد استخوان ها، شکنندگی ناخن ها، کاهش اشتها، ترکیدگی گوشه لب، تاری با تغییر دید، منگی، تهوع و استفراغ، حساسیت به نور خورشید، زبری و خشکی و پوسته پوسته شدن پوست، زردی، ریزش مو، احساس پریشانی و عفونت های تنفسی است. کودکان ممکن است دارای علائمی‌مازاد بر علائم ذکر شده نظیر عدم وزن گیری، نرمی‌در جمجمه، برآمدگی در مردمک چشم، اغماء، دو بینی و داشتن برآمدگی های نرم روی سر باشند.

علل بروز بیماری

کبد ویتامین A را ذخیره می‌کند. زمانی که سطح این ویتامین به میزان خطرناکی برسد، بیماری بیش ویتامینی A در حالت مزمن بروز می‌کند. ویتامین A به طور معمول تحت تأثیر مکمل ها افزایش می‌یابد. هر فردی باید در رابطه با میزان ویتامین های مصرفی به پزشک مراجعه کند تا در رابطه با مصرف بیش از اندازه ویتامین A به اطمینان برسد.

گاهی اوقات کودکان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند که معمولاً در نتیجه هضم تصادفی غذاها در بدن آن ها به وجود می‌آید. ضروری است که مکمل های ویتامین و مولتی ویتامین ها را دور از دسترس کودکان نگه داریم.

تشخیص بیماری

پزشک برای تشخیص این بیماری به معاینه فیزیکی بیمار می‌پردازد و پرسش هایی راجع به علائم بیماری و ویتامین های مصرفی از بیمار می‌پرسد. همچنین به بیمار توصیه می‌کند که برای تشخیص دقیق بیماری، آزمایش خون بدهد.

درمان

بیمار ممکن است با قطع مصرف مازاد ویتامین Aو همچنین مکمل های دارویی از این بیماری بهبودی حاصل کند. در صورت نبود هیچ عارضه ای، بیماری خیلی سریع بهبود می‌یابد. در صورت وجود عارضه، به ویژه عارضه کبدی و کلیوی، پزشک به طور جداگانه به درمان این عارضه ها اقدام می‌کند. با این حال، صدمه کبدی ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین Aهمیشه برگشت پذیر نیست.

در طول روز چه مقدار ویتامین Aنیاز داریم؟

میزان مصرف ویتامین A با توجه به سن و جنسیت بیمار متفاوت است. انجمن ملی سلامت، میزان این ویتامین را در سنین مختلف به شرح زیر اعلام کرد:

• سنین ۱ تا ۳ سال: ۳۰۰ میکروگرم در روز
• سنین ۴ تا ۸ سال: ۴۰۰ میکروگرم در روز
• سنین ۹ تا ۱۳ سال: ۶۰۰ میکروگرم در روز
• مردان ۱۴ سال به بالا: ۹۰۰ میکروگرم در روز
• زنان ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۷۰۰ میکروگرم در روز
• زنان باردار ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۷۵۰ میکروگرم در روز
• زنان شیرده ۱۴ تا ۱۸ ساله: ۱۲۰۰ میکروگرم در روز
• زنان ۱۹ سال به بالا: ۷۰۰ میکروگرم در روز
• زنان باردار ۱۹ سال به بالا: ۷۷۰ میکروگرم در روز
• زنان شیرده ۱۹ سال به بالا: ۱۳۰۰ میکروگرم در روز

همه خانم ها باید پیش از بارداری و همچنین در دوران بارداری، مقادیری از ویتامین Aرا مصرف کنند. مصرف ویتامین A برای رشد جنین ضروری است، اما مصرف بیش از اندازه آن ممکن است سبب بروز ناهنجاری هنگام تولد نوزاد شود. زنان باردار باید قبل از مصرف هر نوع مکمل با پزشک مشورت کنند.

در صورت نبود عوارض ناشی از مصرف بیش از اندازه ویتامین A، با قطع مصرف مکمل ها انتظار بهبودی بیمار هست. در صورت مصرف هر نوع مکمل دارویی باید با پزشک مشورت کنیم. پزشک یا متخصص تغذیه در رابطه با مصرف درست یا بیش از اندازه داروها، توصیه های لازم را در اختیار ما می‌گذارد

اگر ويتامين آ بيش از حد مصرف کنيم چه اتفاقي مي افتد؟

سريعا به اورژانس مراجعه کنيد يا با شماره 115 تماس بگيريد. مصرف بيش از حد ويتامين آ اثرات و عوارض جانبي جدي و خطرناکي در پي دارد. علائم اوردوز مي تواند  از دست دادن اشتها، تهوع، تاري ديد، ريزش مو، پوسته پوسته شدن پوست، ترک خوردن پوست در اطراف دهان، تغيير دوره قاعدگي، سرگيجه، خواب آلودگي، احساس خستگي، درد استخوان و مفاصل، سردرد شديد، درد پشت چشم، درد شکمي شديد، ادرار تيره رنگ و يا يرقان( زردي پوست و چشم) باشد.